Η επικείμενη παγκόσμια διάσκεψη για το κλίμα, η οποία θα διεξαχθεί στις αρχές Δεκεμβρίου στην Κοπεγχάγη θα είναι το κύριο θέμα της σημερινής συνόδου των υπουργών Περιβάλλοντος της ΕΕ στις Βρυξέλλες. Διαβάστε το άρθρο της δημοσιογράφου και ακτιβίστριας Naomi Klein για την καίρια επικείμενη διάσκεψη και το ακτιβιστικό κίνημα που θα επιχειρήσει να επιτύχει περισσότερα απ’ ότι το κίνημα του Seattle, προ δεκαετίας.
Πρόσφατα, παρέλαβα ένα αντίγραφο του υπό έκδοση «The Battle of the Story of the Battle of Seattle», των David και Rebecca Solnit. Πρόκειται να εκδοθεί ακριβώς 10 χρόνια μετά την ιστορική συμμαχία ακτιβιστών που κατέλαβαν τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου στο Seattle – η σπίθα που ξεκίνησε ένα παγκόσμιο αντι–εταιρικό κίνημα.
Το βιβλίο αποτελεί μια συναρπαστική αφήγηση του τι πραγματικά συνέβη στο Seattle: όταν όμως μίλησα στον David Solnit τον γκουρού της άμεσης επέμβασης ο οποίος βοήθησε στον σχεδιασμό του κλεισίματος του ΠΚΕ, τον βρήκα να δείχνει λιγότερο ενδιαφέρον στο να ξαναθυμηθεί τα γεγονότα του 1999 από ότι να μιλήσει για το επερχόμενο συνέδριο κορυφής των Ηνωμένων Εθνών, στην Κοπεγχάγη για την κλιματική αλλαγή και τις δράσεις «κλιματικής δικαιοσύνης», τις οποίες βοηθάει να οργανωθούν κατά μήκος των ΗΠΑ για τις 30 Νοεμβρίου. «Αυτή είναι σίγουρα μια στιγμή παρόμοια με το Seattle», μου είπε ο Solnit. « Οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να προκαλέσουν ‘‘μάχη’’.»
Υπάρχει σίγουρα μια ποιότητα από το Seattle στην κινητοποίηση της Κοπεγχάγης: η γκάμα των ομάδων που θα βρίσκονται εκεί, οι ποικίλες τακτικές που θα παρουσιαστούν, και οι έτοιμες να φέρουν τα αιτήματα των ακτιβιστών στη σύνοδο, αναπτυσσόμενες κυβερνήσεις. Όμως η Κοπεγχάγη δεν είναι απλώς άλλο ένα Seattle. Μοιάζει αντιθέτως λες και μετατοπίζονται οι προοδευτικές τεκτονικές πλάκες, δημιουργώντας ένα κίνημα που στηρίζεται στις δυνάμεις μιας προηγούμενης εποχής και που επίσης μαθαίνει από τα λάθη του.
Η μεγαλύτερη κριτική στο κίνημα, για την οποία τα Μέσα επέμεναν να αποκαλούν « αντιπαγκοσμιοποίηση» ήταν πάντα το ότι είχε μια λίστα από "άπλυτα" αδικήματα και λίγες συγκεκριμένες εναλλακτικές λύσεις. Το κίνημα που συγκεντρώνεται στην Κοπεγχάγη, σε αντίθεση, αφορά ένα μονό θέμα – την κλιματική αλλαγή – αλλά συνθέτει συνεκτική αφήγηση για τις επιδιώξεις του, και τις μεθόδους επίτευξής τους, που περιλαμβάνουν στην ουσία κάθε θέμα του πλανήτη.
Σε αυτή την αφήγηση , το κλίμα αλλάζει όχι μόνο εξαιτίας των συγκεκριμένων πρακτικών μόλυνσης αλλά εξαιτίας της βαθύτερης λογικής του καπιταλισμού, η οποία αξιολογεί το βραχυπρόθεσμο κέρδος και την αδιάκοπη ανάπτυξη πάνω απ' όλα. Οι κυβερνήσεις μας θα μας κάνουν να πιστέψουμε ότι η ίδια λογική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επίλυση της κλιματικής κρίσης – με τη δημιουργία ενός εμπορεύσιμου αγαθού που ονομάζεται «άνθρακας» και με την αναδιαμόρφωση των δασών και των αγροτικών εκτάσεων σε "λεκάνες", οι οποίες δήθεν θα αντισταθμίσει τις εκπομπές.
Οι ακτιβιστές στην Κοπεγχάγη θα υποστηρίξουν ότι, αντί να επιφέρει την επίλυση της κλιματικής κρίσης, το εμπόριο άνθρακα αντιπροσωπεύει μια χωρίς προηγούμενο ιδιωτικοποίηση της ατμόσφαιρας, και πως οι καθιζήσεις και οι αντισταθμίσεις απειλούν να γίνουν πηγή που θα αρπάξουν τα αποικιακά μεγέθη. Αυτές οι «βασισμένες στην αγορά λύσεις» όχι μόνον θα αποτύχουν να επιλύσουν την κλιματική κρίση, αλλά αυτή η αποτυχία θα αυξήσει δραματικά την φτώχεια και την ανισότητα επειδή οι πιο φτωχοί και πιο τρωτοί είναι τα πρώτα θύματα της κλιματικής αλλαγής - καθώς επίσης είναι και τα πειραματόζωα για αυτά τα σχέδια εμπορείου εκπομπών αερίων.
Όμως οι ακτιβιστές στην Κοπεγχάγη δεν θα πουν απλά ένα όχι σε όλο αυτό. Οι ίδιοι θα προωθήσουν επιθετικά λύσεις που αυτόματα θα μειώσουν τις εκπομπές και θα περιορίσουν την ανισότητα. Σε αντίθεση με προηγούμενα συνέδρια κορυφής, όπου οι εναλλακτικές έμοιαζαν με συμπληρωματικές σκέψεις, στην Κοπεγχάγη οι εναλλακτικές θα βρίσκονται στο κέντρο του ενδιαφέροντος.
Για παράδειγμα, ο συνασπισμός άμεσης επέμβασης Climate Justice Action ζήτησε από τους ακτιβιστές να κατακλύσουν το συνεδριακό κέντρο στις 16 Δεκεμβρίου. Πολλοί θα το κάνουν αυτό σαν μέρος του «ποδηλατικού μπλοκ», ποδηλατώντας μαζί, σε ένα «ένα ακαταμάχητο νέο μηχάνημα αντίστασης», αποτελούμενο από εκατοντάδες παλιά ποδήλατα. Ο σκοπός της δράσης δεν είναι η ματαίωση της συνόδου, όπως στο Seattle, αλλά το άνοιγμα νέων οριζόντων, μεταμορφώνοντας το σε «έναν χώρο συζήτησης για την ατζέντα μας, μια ατζέντα από κάτω προς τα πάνω, μια ατζέντα κλιματικής δικαιοσύνης, με αληθινές λύσεις ενάντια στις λανθασμένες... Αυτή η μέρα θα είναι δική μας.»
Μερικές από τις λύσεις που προτείνονται από το στρατόπεδο των ακτιβιστών είναι οι ίδιες με αυτές του κινήματος παγκόσμιας δικαιοσύνης που μάχεται για χρόνια: η τοπική, βιώσιμη γεωργία, μικρότερα, αποκεντρωμένα ενεργειακά πλάνα, σεβασμός στα δικαιώματα γης των γηγενών, να παραμείνουν τα ορυκτά καύσιμα στο έδαφος, μείωση προστασίας στην πράσινη τεχνολογία, και κυρώσεις για αυτές τις αλλαγές με φορολογία για τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές και ακύρωση των ξένων χρεών. Κάποιες λύσεις είναι καινούργιες, όπως οι αυξανόμενες απαιτήσεις για τις πλούσιες χώρες να πληρώνουν αποζημιώσεις «κλιματικών χρεών», στους φτωχούς. Έχουμε δει κατά τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου το είδος των πηγών που οι κυβερνήσεις μας μπορούν να επιστρατεύσουν όταν θα έρθει η στιγμή να σώσει την ελίτ. Όπως αναφέρει και ένα πριν από την Κοπεγχάγη σύνθημα: « Αν το κλίμα ήταν τράπεζα, θα είχε διασωθεί» - και δεν θα είχε εγκαταλειφθεί στην βαρβαρότητα της αγοράς.
Υπάρχουν όμως και πλήθος άλλων αλλαγών: μια πιο προσεκτική προσέγγιση στην άμεση επέμβαση, μία που να αναγνωρίζει την ανάγκη να κάνουμε περισσότερο από το να μιλάμε απλώς, αλλά που είναι αποφασισμένη να μην αναλωθεί στο κουρασμένο σενάριο των αστυνομικών εναντίον των διαμαρτυρόμενων. «Η δράση μας είναι στάση πολιτικής ανυπακοής,» αναφέρουν οι οργανωτές της δράσης της 16ης Δεκεμβρίου. «Εμείς θα ξεπεράσουμε κάθε φυσικό εμπόδιο που βρίσκεται στο δρόμο μας – όμως δεν θα απαντήσουμε με βία αν η αστυνομία προσπαθήσει να κλιμακώσει την κατάσταση.» (Αν και μάλλον αποκλείεται να μην υπάρξουν κάποιες "μάχες" μεταξύ αστυνομικών και παιδιών με μαύρα ρούχα, στη διάρκεια των δυο εβδομάδων, στην Ευρώπη είμαστε άλλωστε).
Μια δεκαετία πριν, σε άρθρο σχολιασμού που είχε δημοσιευτεί στους New York Times μετά το κλείσιμο του Seattle, έγραψα ότι ένα νέο κίνημα που υποστηρίζει μια ριζικά διαφορετική μορφή της παγκοσμιοποίησης «μόλις είχε ξεκινήσει». Ποιά θα είναι η σημασία της Κοπεγχάγης; Έθεσα αυτή την ερώτηση στον John Jordan, του οποίου την πρόβλεψη για το τι τελικά έγινε στο Seattle ανέφερα στο βιβλίο μου No Logo. Μου απάντησε: «αν το Seattle ήταν η τελετή έναρξης του κινήματος για τα κινήματα, τότε λοιπόν η Κοπεγχάγη θα είναι μια γιορτή για την ενηλικίωσή μας».
Ο ίδιος προειδοποιεί παρόλα αυτά, ότι η ενηλικίωση δεν σημαίνει παιχνίδι εκ του ασφαλούς, αποφεύγοντας την ανυπακοή των πολιτών για τις νηφάλιες συνεδριάσεις. «Εγώ ελπίζω ότι έχουμε ωριμάσει για να γίνουμε περισσότερο ανυπάκουοι» λέει ο Jordan, «γιατί η ζωή για τον κόσμο μας μπορεί να τερματιστεί εξαιτίας της τόσης πολλής υπακοής».
Το βιβλίο αποτελεί μια συναρπαστική αφήγηση του τι πραγματικά συνέβη στο Seattle: όταν όμως μίλησα στον David Solnit τον γκουρού της άμεσης επέμβασης ο οποίος βοήθησε στον σχεδιασμό του κλεισίματος του ΠΚΕ, τον βρήκα να δείχνει λιγότερο ενδιαφέρον στο να ξαναθυμηθεί τα γεγονότα του 1999 από ότι να μιλήσει για το επερχόμενο συνέδριο κορυφής των Ηνωμένων Εθνών, στην Κοπεγχάγη για την κλιματική αλλαγή και τις δράσεις «κλιματικής δικαιοσύνης», τις οποίες βοηθάει να οργανωθούν κατά μήκος των ΗΠΑ για τις 30 Νοεμβρίου. «Αυτή είναι σίγουρα μια στιγμή παρόμοια με το Seattle», μου είπε ο Solnit. « Οι άνθρωποι είναι έτοιμοι να προκαλέσουν ‘‘μάχη’’.»
Υπάρχει σίγουρα μια ποιότητα από το Seattle στην κινητοποίηση της Κοπεγχάγης: η γκάμα των ομάδων που θα βρίσκονται εκεί, οι ποικίλες τακτικές που θα παρουσιαστούν, και οι έτοιμες να φέρουν τα αιτήματα των ακτιβιστών στη σύνοδο, αναπτυσσόμενες κυβερνήσεις. Όμως η Κοπεγχάγη δεν είναι απλώς άλλο ένα Seattle. Μοιάζει αντιθέτως λες και μετατοπίζονται οι προοδευτικές τεκτονικές πλάκες, δημιουργώντας ένα κίνημα που στηρίζεται στις δυνάμεις μιας προηγούμενης εποχής και που επίσης μαθαίνει από τα λάθη του.
Η μεγαλύτερη κριτική στο κίνημα, για την οποία τα Μέσα επέμεναν να αποκαλούν « αντιπαγκοσμιοποίηση» ήταν πάντα το ότι είχε μια λίστα από "άπλυτα" αδικήματα και λίγες συγκεκριμένες εναλλακτικές λύσεις. Το κίνημα που συγκεντρώνεται στην Κοπεγχάγη, σε αντίθεση, αφορά ένα μονό θέμα – την κλιματική αλλαγή – αλλά συνθέτει συνεκτική αφήγηση για τις επιδιώξεις του, και τις μεθόδους επίτευξής τους, που περιλαμβάνουν στην ουσία κάθε θέμα του πλανήτη.
Σε αυτή την αφήγηση , το κλίμα αλλάζει όχι μόνο εξαιτίας των συγκεκριμένων πρακτικών μόλυνσης αλλά εξαιτίας της βαθύτερης λογικής του καπιταλισμού, η οποία αξιολογεί το βραχυπρόθεσμο κέρδος και την αδιάκοπη ανάπτυξη πάνω απ' όλα. Οι κυβερνήσεις μας θα μας κάνουν να πιστέψουμε ότι η ίδια λογική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επίλυση της κλιματικής κρίσης – με τη δημιουργία ενός εμπορεύσιμου αγαθού που ονομάζεται «άνθρακας» και με την αναδιαμόρφωση των δασών και των αγροτικών εκτάσεων σε "λεκάνες", οι οποίες δήθεν θα αντισταθμίσει τις εκπομπές.
Οι ακτιβιστές στην Κοπεγχάγη θα υποστηρίξουν ότι, αντί να επιφέρει την επίλυση της κλιματικής κρίσης, το εμπόριο άνθρακα αντιπροσωπεύει μια χωρίς προηγούμενο ιδιωτικοποίηση της ατμόσφαιρας, και πως οι καθιζήσεις και οι αντισταθμίσεις απειλούν να γίνουν πηγή που θα αρπάξουν τα αποικιακά μεγέθη. Αυτές οι «βασισμένες στην αγορά λύσεις» όχι μόνον θα αποτύχουν να επιλύσουν την κλιματική κρίση, αλλά αυτή η αποτυχία θα αυξήσει δραματικά την φτώχεια και την ανισότητα επειδή οι πιο φτωχοί και πιο τρωτοί είναι τα πρώτα θύματα της κλιματικής αλλαγής - καθώς επίσης είναι και τα πειραματόζωα για αυτά τα σχέδια εμπορείου εκπομπών αερίων.
Όμως οι ακτιβιστές στην Κοπεγχάγη δεν θα πουν απλά ένα όχι σε όλο αυτό. Οι ίδιοι θα προωθήσουν επιθετικά λύσεις που αυτόματα θα μειώσουν τις εκπομπές και θα περιορίσουν την ανισότητα. Σε αντίθεση με προηγούμενα συνέδρια κορυφής, όπου οι εναλλακτικές έμοιαζαν με συμπληρωματικές σκέψεις, στην Κοπεγχάγη οι εναλλακτικές θα βρίσκονται στο κέντρο του ενδιαφέροντος.
Για παράδειγμα, ο συνασπισμός άμεσης επέμβασης Climate Justice Action ζήτησε από τους ακτιβιστές να κατακλύσουν το συνεδριακό κέντρο στις 16 Δεκεμβρίου. Πολλοί θα το κάνουν αυτό σαν μέρος του «ποδηλατικού μπλοκ», ποδηλατώντας μαζί, σε ένα «ένα ακαταμάχητο νέο μηχάνημα αντίστασης», αποτελούμενο από εκατοντάδες παλιά ποδήλατα. Ο σκοπός της δράσης δεν είναι η ματαίωση της συνόδου, όπως στο Seattle, αλλά το άνοιγμα νέων οριζόντων, μεταμορφώνοντας το σε «έναν χώρο συζήτησης για την ατζέντα μας, μια ατζέντα από κάτω προς τα πάνω, μια ατζέντα κλιματικής δικαιοσύνης, με αληθινές λύσεις ενάντια στις λανθασμένες... Αυτή η μέρα θα είναι δική μας.»
Μερικές από τις λύσεις που προτείνονται από το στρατόπεδο των ακτιβιστών είναι οι ίδιες με αυτές του κινήματος παγκόσμιας δικαιοσύνης που μάχεται για χρόνια: η τοπική, βιώσιμη γεωργία, μικρότερα, αποκεντρωμένα ενεργειακά πλάνα, σεβασμός στα δικαιώματα γης των γηγενών, να παραμείνουν τα ορυκτά καύσιμα στο έδαφος, μείωση προστασίας στην πράσινη τεχνολογία, και κυρώσεις για αυτές τις αλλαγές με φορολογία για τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές και ακύρωση των ξένων χρεών. Κάποιες λύσεις είναι καινούργιες, όπως οι αυξανόμενες απαιτήσεις για τις πλούσιες χώρες να πληρώνουν αποζημιώσεις «κλιματικών χρεών», στους φτωχούς. Έχουμε δει κατά τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου το είδος των πηγών που οι κυβερνήσεις μας μπορούν να επιστρατεύσουν όταν θα έρθει η στιγμή να σώσει την ελίτ. Όπως αναφέρει και ένα πριν από την Κοπεγχάγη σύνθημα: « Αν το κλίμα ήταν τράπεζα, θα είχε διασωθεί» - και δεν θα είχε εγκαταλειφθεί στην βαρβαρότητα της αγοράς.
Υπάρχουν όμως και πλήθος άλλων αλλαγών: μια πιο προσεκτική προσέγγιση στην άμεση επέμβαση, μία που να αναγνωρίζει την ανάγκη να κάνουμε περισσότερο από το να μιλάμε απλώς, αλλά που είναι αποφασισμένη να μην αναλωθεί στο κουρασμένο σενάριο των αστυνομικών εναντίον των διαμαρτυρόμενων. «Η δράση μας είναι στάση πολιτικής ανυπακοής,» αναφέρουν οι οργανωτές της δράσης της 16ης Δεκεμβρίου. «Εμείς θα ξεπεράσουμε κάθε φυσικό εμπόδιο που βρίσκεται στο δρόμο μας – όμως δεν θα απαντήσουμε με βία αν η αστυνομία προσπαθήσει να κλιμακώσει την κατάσταση.» (Αν και μάλλον αποκλείεται να μην υπάρξουν κάποιες "μάχες" μεταξύ αστυνομικών και παιδιών με μαύρα ρούχα, στη διάρκεια των δυο εβδομάδων, στην Ευρώπη είμαστε άλλωστε).
Μια δεκαετία πριν, σε άρθρο σχολιασμού που είχε δημοσιευτεί στους New York Times μετά το κλείσιμο του Seattle, έγραψα ότι ένα νέο κίνημα που υποστηρίζει μια ριζικά διαφορετική μορφή της παγκοσμιοποίησης «μόλις είχε ξεκινήσει». Ποιά θα είναι η σημασία της Κοπεγχάγης; Έθεσα αυτή την ερώτηση στον John Jordan, του οποίου την πρόβλεψη για το τι τελικά έγινε στο Seattle ανέφερα στο βιβλίο μου No Logo. Μου απάντησε: «αν το Seattle ήταν η τελετή έναρξης του κινήματος για τα κινήματα, τότε λοιπόν η Κοπεγχάγη θα είναι μια γιορτή για την ενηλικίωσή μας».
Ο ίδιος προειδοποιεί παρόλα αυτά, ότι η ενηλικίωση δεν σημαίνει παιχνίδι εκ του ασφαλούς, αποφεύγοντας την ανυπακοή των πολιτών για τις νηφάλιες συνεδριάσεις. «Εγώ ελπίζω ότι έχουμε ωριμάσει για να γίνουμε περισσότερο ανυπάκουοι» λέει ο Jordan, «γιατί η ζωή για τον κόσμο μας μπορεί να τερματιστεί εξαιτίας της τόσης πολλής υπακοής».
[Guardian]
